οι τραυματισμοί στο ποδόσφαιρο και η ανάγκη παρουσίας ιατρού στος αγωνιστικούς χώρους

του Αθανάσιου Κουτή, τελειόφοιτου φοιτητή ιατρικής για την εφημερίδα Ερευνα Τρικάλων 

Το ποδόσφαιρο είναι το δημοφιλέστερο άθλημα στον κόσμο. Όλο και περισσότεροι άνθρωποι και των δύο φύλων ασχολούνται με αυτό είτε άμεσα είτε έμμεσα. Δυστυχώς όμως ανάμεσα στις όμορφες στιγμές που μας χαρίζει υπάρχουν και οι τραυματισμοί. Με το παρών άρθρο θέλω να σας παρουσιάσω σε απλή γλώσσα και μέσα από προσωπικές εμπειρίες τους συχνότερους τραυματισμούς, την ανάγκη της πρόληψης και το γιατί είναι απαραίτητη η παρουσία ιατρού στους αγωνιστικούς χώρους. Στόχος είναι να δώσω ερεθίσματα προς προβληματισμό για αυτό το ευαίσθητο θέμα.

Το ποδόσφαιρο είναι από τα ομαδικά αθλήματα στο οποίο συμμετέχουν πολλές ικανότητες και κινήσεις του αθλητή ταυτόχρονα (ταχύτητα, αλτικότητα, στροφές, δύναμη, αντοχή, επαφή) και συνεπώς αυξημένες πιθανότητες για τραυματισμό.
Συχνότερα παρουσιάζονται μυϊκές θλάσεις, συνδεσμικές ρήξεις, τενοντίτιδες, κατάγματα, σύνδρομα υπερχρήσης και εξαρθήματα.
Οι μυϊκές θλάσεις είναι ο συχνότερος τραυματισμός στους αθλούμενους. Θλάση είναι η ρήξη των μυϊκών ινών είτε από υπερβολικά έντονη σύσπαση, έντονη διάταση ή από άμεση πλήξη του μυ (πχ κλωτσιά από τάκλιν). Συνηθέστερα εντοπίζεται στους ποδοσφαιριστές στον οπίσθιο δικέφαλο και στους προσαγωγούς. Στα αίτια ανήκουν η απουσία σωστής προθέρμανσης, υπερβολική κόπωση, ακατάλληλος εξοπλισμός (πχ λάθος παπούτσια), κακή διατροφή και άλλα.
Οι συνδεσμικές ρήξεις αφορούν κυρίως το γόνατο και ειδικότερα τους χιαστούς συνδέσμους. Έχει υπολογιστεί ότι το 70% αυτών των κακώσεων συμβαίνουν χωρίς άμεση επαφή και είναι αποτέλεσμα ταχύτατης αλλαγής κατεύθυνσης του αθλητή, συνέπεια ελιγμών ή κακή προσγείωση. Το υπόλοιπο 30% οφείλεται σε επαφή με αντίπαλο (πολύ συχνός μηχανισμός η επαφή γόνατο με γόνατο)
Οι τενοντίτιδες δηλώνουν την ύπαρξη φλεγμονής. Εκδηλώνονται με πόνο στην άρθρωση κατά την κίνηση ή ακόμα και σε άμεση πλήξη, οίδημα και περιορισμό της κίνησης.
Τα κατάγματα μπορεί να είναι ανοικτά ή κλειστά και συνήθως παρουσιάζονται μετά από δυνατή επαφή με αντίπαλο ή κακή προσγείωση στο έδαφος.
Τα κατάγματα κοπώσεως από υπερχρήση είναι αποτέλεσμα επανειλημμένων μικροκακώσεων του οστού εξαιτίας σημαντικής επιβάρυνσης του. Το χαρακτηριστικό σύμπτωμα είναι ο πόνος σε όλο το μήκος του οστού και ιδιαίτερα στο σημείο της βλάβης.
Στο εξάρθημα , που μπορεί να είναι πλήρες ή υπερξάρθρημα  έχουμε απομάκρυνση των αρθρικών επιφανειών.
Ας μιλήσουμε όμως πιο ειδικά και με παραδείγματα. Έχοντας την δυνατότητα να παραστώ σε περισσότερα από 300 παιχνίδια στο ερασιτεχνικό της Λάρισας και σε διεθνή τουρνουά, θέλω να παρουσιάσω πιο πρακτικά τους τραυματισμούς και να υπερτονίσω για ποιο λόγο κρίνω απαραίτητη την παρουσία ιατρού στους αγώνες
Αρχίζοντας από τα πλέον σοβαρά όπως είναι η αιφνίδια απώλεια των αισθήσεων, το γύρισμα της γλώσσας, η κάκωση του αυχένα, η καρδιακή προσβολή και τα οποία μπορεί να οδηγήσουν μέχρι και στο θάνατο. Ο ιατρός είναι ο πλέον κατάλληλα εκπαιδευμένος για να για να παράσχει τις πρώτες βοήθειες όπως η ΚΑΡΠΑ (καρδιακές μαλάξεις και αναπνευστικές εμφυσήσεις), να επαναφέρει την γλώσσα ή να απαγορεύσει την οποιαδήποτε κίνηση σε ποδοσφαιριστή με υποψία αυχενικής κάκωσης. Είναι ότι χειρότερο μπορεί να συμβεί στον αγωνιστικό χώρο. Παραδείγματα δυστυχώς πολλά τόσο σε επαγγελματικό επίπεδο (πχ 2003 ο καμερουνέζος Φοέ, 2007 Ντάνιελ Χάρκε-Εσπανιόλ, 2007 Αντόνιο Πούερτα-Σεβίλα και πιο πρόσφατα ο ΝτεΝίγρις της ΑΕΛ) όσο και σε ερασιτεχνικό επίπεδο (πέρυσι στο ερασιτεχνικό της Λάρισας, και πολλά άλλα που ευτυχώς σώθηκαν την τελευταία στιγμή). Για την ιστορία ο πρώτος καταγεγραμμένος θάνατος ποδοσφαιριστή ήταν το 1931 όταν ο σκωτσέζος τερματοφύλακας της Σέλτικ Τζον Τόμπσον συγκρούστηκε με τον επιθετικό της Ρέιντζερς Σαν Ινγκλις και υπέκυψε στα τραύματα στο κεφάλι. Στην Ελλάδα ο πρώτος που έχασε την ζωή του ήταν ο Λύσανδρος Δικαιόπουλος του ΠΑΟ έπειτα από σύγκρουση με τον Τρύφωνα Τζανέτη της ΑΕΚ το 1928 ενώ το 1959 ο Θοδωρής Ιωάννου του Εθνικού έπαθε το ίδιο, έπειτα από σύγκρουση του με τον Μιχάλη Βουτσαρά του ΠΑΟ.
Η πρόληψη είναι το σημαντικότερο κομμάτι και σε αυτό το θέμα. Οι ιατρικές εξετάσεις (τουλάχιστον αιματολογικές, βιοχημικές, καρδιολογικές) είναι απαραίτητες για κάθε αθλητή στην αρχή της σεζόν.
Ένα άλλο μεγάλο κεφάλαιο είναι οι μυϊκές θλάσεις και τα διαστρέμματα. Τα συναντάω σχεδόν σε κάθε παιχνίδι και πολλές φορές έρχομαι σε ανοιχτή σύγκρουση με τον εκάστοτε προπονητή ή ποδοσφαιριστή. Σε οποιαδήποτε υποψία «τραβήγματος» ή διαστρέμματος συνιστώ την άμεση αντικατάσταση του ποδοσφαιριστή. Μερικές φορές είτε ο ίδιος ο ποδοσφαιριστής, εξαιτίας του πάθους του, είτε ο προπονητής, εξαιτίας της πιθανής άγνοιας του, πιέζει τον ποδοσφαιριστή να συνεχίσει και να «σφίξει τα δόντια». Το αποτέλεσμα συνήθως είναι ένα διάστρεμμα 1ου βαθμού ( όπου με συντηρητική αγωγή θα επιστρέψει σε μια βδομάδα περίπου σε δράση ) να μετατρέπεται με την επιπλέον επιβάρυνση σε 2ου και 3ου βαθμού (όπου μπορεί να απαιτηθεί και μήνας αποχής) . Εδώ να τονίσω 2 πράγματα, την ανάγκη για άλλη μια φορά σωστής πρόληψης με κατάλληλη προθέρμανση και διατατικές ασκήσεις πριν και μετά το παιχνίδι καθώς και την ανάγκη σωστής και έως το τέλος της αγωγής, φυσιοθεραπεία. Αθλητές όπου δεν υποβλήθηκαν σε φυσιοθεραπεία (πολύ συχνό στους ερασιτέχνες) είτε δεν την ολοκλήρωσαν έχουν αυξημένες πιθανότητες υποτροπής του προβλήματος σε σύντομο χρονικό διάστημα. Άρα συμπεραίνουμε ότι επιβάλλεται αγαστή συνεργασία του προπονητή και του ποδοσφαιριστή με τον ιατρό.
Άλλος ένας μύθος έχει να κάνει με τις θερμαντικές αλοιφές και τα ψυχτικά σπρέυ τα οποία αντιμετωπίζονται σαν τα υπερφάρμακα στα ερασιτεχνικά γήπεδα. Σε κακώσεις, διαστρέμματα, θλάσεις, κράμπες η συμβουλή της πλειοψηφίας των ανθρώπων της ομάδας είναι σπρέυ, λίγο πάγο και ένα ζεστό μπάνιο να χαλαρώσει ο αθλητής. Τα πράγματα δεν είναι όμως έτσι, γι αυτό ο γιατρός οφείλει να είναι εκεί και να επιβάλλει την ορθή άποψη. Σε διαστρέμματα και θλάσεις οφείλουμε να τοποθετήσουμε άμεσα πάγο και να το συνεχίσουμε για 48 ώρες, καθόλου ζεστά και θερμαντικές αλοιφές δηλαδή. Ο πάγος προκαλεί αγγειοσύσπαση και μειώνει το οίδημα. Αντίθετα στις κράμπες τοποθετούμε θερμά επιθέματα για να έχουμε την αντίθετη δράση, αγγειοδιαστολή και χαλάρωση του συσπασμένου μυός. Ίσως ακούγονται πολύ απλά και χιλιοειπωμένα αλλά πιστέψτε με ότι στην πράξη υπάρχει μεγάλη σύγχυση.
Σε ένα ενδεχόμενο κάταγμα (ιδιαίτερα ανοικτού) ο ιατρός που θα είναι εκεί δεν θα πανικοβληθεί στην θέα όπως κάποιος μη ειδικός και θα μπορέσει να σταθεροποιήσει το κάταγμα και να ελέγξει την αγγείωση και την αισθητικότητα αν έχουν πληγεί, μέχρι να διακομιστεί στο νοσοκομείο ο άτυχος παίκτης. Για παράδειγμα σε κάταγμα κνήμης, χρησιμοποιήσαμε 2 καλαμίδες και επίδεσμο και κάναμε ένα αυτοσχέδιο νάρθηκα
Ένα άλλο είδος τραυματισμού είναι τα εξαρθρήματα ώμου, εδώ κυριαρχεί η λανθασμένη εντύπωση ότι αν ο ώμος «βγει και ξαναμπεί» ο ποδοσφαιριστής είναι μια χαρά και μπορεί να συνεχίσει. Έντονη διαμάχη είχα με «ειδήμονα» προπονητή που επέμενε να σφίξει τα δόντια ο παίκτης και ότι είναι μια χαρά. Σε ερώτηση μου για το αν εγγυάται ότι έγινε σωστή ανάταξη του εξαρθρήματος αλλά το βασικότερο δεν είχαμε τρώση αγγείου ή νεύρου (που είναι πολυπληθή στην περιοχή), κατάσταση εν δυνάμει πολύ σοβαρή, μου απαντούσε τα δικά του. Ευτυχώς ο παίκτης οικειοθελώς άκουσε τον γιατρό και μετεφέρθη αβοήθητος στο νοσοκομείο όπου υπεβλήθη στις απαραίτητες εξετάσεις.
Συχνές είναι οι αιμορραγίες και κυρίως οι ακατάσχετες ρινορραγίες που χρήζουν άμεσης αντιμετώπισης και κατάλληλου εξοπλισμού. Περιστατικά δύσπνοιας, ταχύπνοιας, ταχυκαρδίας, θερμοπληξίας κατά τους θερινούς μήνες ή σπασμών (πχ σε έναν επιληπτικό ασθενή) χρήζουν ιδιαίτερης προσοχής και αμεσότατης αντίδρασης του ιατρού και άμεσης αντικατάστασης του αθλητή.
Τέλος η λίστα είναι μακριά και περιλαμβάνει καταστάσεις που μπορεί να μην σας έρχονται στο μυαλό αλλά να είναι ιδιαίτερα οξείες και επικίνδυνες για την ζωή του αθλητού ή παρευρισκόμενου στο γήπεδο (πχ αλλεργικό σοκ από τσίμπημα μέλισσας).
Από όλα τα παραπάνω καταλαβαίνετε και μόνοι σας πόσα μπορούν να συμβούν σε έναν αγώνα ποδοσφαίρου και πόσο αναγκαία κρίνεται η παρουσία του ιατρού και η άριστη συνεργασία του με ποδοσφαιριστές , προπονητές και παράγοντες. Περιστατικά λοιδορίας του ιατρού , κατηγορίας περί μεροληπτικής συμπεριφοράς του και άλλα άσχημα όπου μπορεί να αντιμετωπίσει κατά καιρούς , τα κρίνω σαν ατυχή και εν θερμώ. Αλλά από την άλλη και ο ιατρός οφείλει να είναι άρτια εκπαιδευμένος, να έχει κατάλληλα εξοπλισμένο ιατρικό σάκο πάντα μαζί του, ο ρουχισμός του να συνάδει με ποδοσφαιρικό γήπεδο, να είναι κοντά στους ποδοσφαιριστές και στις ανάγκες του , να αγαπάει αυτό που κάνει και κυρίως να προλαμβάνει οποιαδήποτε κατάσταση πέσει στην αντίληψη του επιβάλλοντας την ακόμα αν δεν εισακουσθεί αρχικά.
Ο νόμος επιβάλλει την παρουσία ιατρού σε κάθε αγώνα αλλά αυτό δεν συμβαίνει πάντοτε, όπως για παράδειγμα στο ερασιτεχνικό των Τρικάλων όπου ή πλειοψηφία των παιχνιδιών γίνονται χωρίς ιατρική κάλυψη.
Κλείνοντας θέλω να τονίσω ότι τα 15 ευρώ που μπορεί να δώσει μια ομάδα για να είναι σίγουρη ότι οι ποδοσφαιριστές της σε μια κακιά στιγμή θα έχουν τις πρώτες βοήθειες που απαιτούνται, τα κρίνω σαν αμελητέα. Μακάρι το παρών άρθρο να σας προβλημάτισε και να σας έδωσε με τον πλέον παραστατικό τρόπο γιατί από τη νέα σεζόν θα πρέπει μέχρι και στο πλέον απομακρυσμένο χωριό να υπάρχει η παρουσία ιατρού.